غنی (اسم الله)
«غنى»، از اسما و صفات خداوند به معناى کسى است که از همه چیز بی نیاز است و همه محتاج او هستند.
اسم غنى در قرآن به صورت مرفوع و منصوب بیست بار آمده و در هیجده مورد وصف خدا قرار گرفته است و با اسم هایى مانند: «حمید»، «حلیم» و «کریم» همراه مى باشد. چنان که مى فرماید: (... وَاعْلَمُوا انَّ اللّهَ غَنِىٌّ حَمِیدٌ): «بدانید که خدا بى نیاز و ستوده است».
راغب مى گوید: غنا اقسامى دارد:
۱. بى نیازى مطلق و این مخصوص خدا است چنان که مى فرماید: (إِنَّ اللّهَ لَهُوَ الغَنِىُّ الحَمِید).
۲. بى نیازى نسبى چنان که مى فرماید: (وَ وَجَدَک عائِلاً فَأَغْنى): «تو را فقیر یافت بى نیاز کرد».
ولى بهتر است بگوییم «غنا» یک معنا بیش ندارد و این تفاوت ها مربوط به مصداق است، برخى از مصادیق آن به خاطر وجوب وجود بى نیاز مطلق است، ولى غیر آن به خاطر امکان، فقیر مطلق بوده و احیاناً در سایه ارتباط با مبدأ و بى نیازى عرضى و نسبى پیدا مى کند.
این مطلب در همه صفات خدا جارى است، مثلاً خدا جمیل و زیبا است، و آفرینش نیز سهمى از جمال دارد، ولى در این جمال نسبى خود مرهون جمال مطلق است.
و به قول شاعر عرب مى گوید:
أرأیتَ حسنَ الروضِ فى آصاله *** أرأیتَ بدرَ التمّ عند کماله
هذا، و ذاک کلّ شىء رائق *** أخذ التجمل من فروع جماله
تلک القلوب بأسرها فى أسره *** شغفاً و شُدَّ عقولُنا بعِقاله
مقصود شاعر این است که آن زیبایى هاى باغ به هنگام عصر، و زیبایى ماه در شب بدر، (زیبایى این دو) و زیبایى همه چیز پرتوى از جمال او است، دلها در عشق به این جمال بى تاب شدند، و خردهاى ما بسته به عقال او است.
و حافظ شیرازى این مطلب فلسفى و عرفانى را چنین ترسیم کرده است:
این همه عکس من و نقش نگارین که نمود *** یک فروغ رخ ساقى است که در جام افتاد
فهرست آیات
فهرست زیر شامل ۱۸ آیه از قرآن کریم است که در آنها کلمه «غنی» اسم و صفت خدای تعالی قرار گرفته:
شماره | نام سوره | آیات |
---|---|---|
۱ | سوره بقره(۲) | آیات ۲۶۳ و ۲۶۷. |
۲ | سوره آل عمران(۳) | آیات ۱۰ و ۶۸ و ۹۷ و ۱۳۱. |
۳ | سوره انعام(۶) | آیه ۱۳۳. |
۴ | سوره ابراهیم(۱۴) | آیه ۸. |
۵ | سوره حج(۲۲) | آیه ۶۴. |
۶ | سوره نمل(۲۷) | آیه ۴۰. |
۷ | سوره عنکبوت(۲۹) | آیه ۶. |
۸ | سوره لقمان(۳۱) | آیات ۱۲ و ۲۶. |
۹ | سوره فاطر(۳۵) | آیه ۱۵. |
۱۰ | سوره زمر(۳۹) | آیه ۷. |
۱۱ | سوره محمد(۴۷) | آیه ۳۸. |
۱۲ | سوره حدید(۵۷) | آیه ۲۴. |
۱۳ | سوره ممتحنه(۶۰) | آیه ۶. |
۱۴ | سوره تغابن(۶۴) | آیه ۶. |
پانویس
منابع
- منشور جاوید، جعفر سبحانی.
- فرهنگ قرآن، جلد ۲۱، صفحه ۳۷۲.